Jak powinniśmy interpretować Biblię?
Wprowadzenie
W BioLogos wierzymy, że Biblia jest natchnionym i autorytatywnym słowem Boga – od Księgi Rodzaju aż do Objawienia. Jako całość, opowiada ona pewną nadrzędną historię: Bóg stworzył dobry świat i uczynił ludzi na swój obraz; ludzie ci odwrócili się od Boga; Bóg zawarł przymierze z ludem Izraela; Bóg, poprzez śmierć i zmartwychwstanie swojego syna – Jezusa Chrystusa, łaskawie odkupił zepsutych i grzesznych ludzi z każdego narodu i przygarnął ich do swojej rodziny; królestwo Boże rozwija się na świecie, oferując całkowite odnowienie.
Duch Święty daje świadectwo prawdziwości tej „nadrzędnej historii” zawartej w Biblii, napełniając serca i umysły chrześcijan. Wierzymy, że Duch Święty używa Pisma Świętego, aby przekonywać ludzi o ich własnym grzechu oraz prowadzić ich do pokuty i wiary. Każdy, kto sięgnie po Biblię, może odnieść korzyści z jej studiowania, niezależnie od swojego wykształcenia i kultury, z jakiej się wywodzi.
Pamiętając o powyższych kluczowych prawdach, powinniśmy jednak zauważyć, że Duch Święty nie zawsze prowadzi do całkowicie jednoznacznej interpretacji czytanych tekstów. Za każdym razem, gdy pochylamy się nad tekstem Pisma, musimy dokonać jego interpretacji. Interpretacja to po prostu próba zrozumienia danego tekstu – nie jest to procedura zarezerwowana wyłącznie dla fragmentów szczególnie trudnych. Sposób, w jaki będziemy próbowali wydobyć znaczenie z Biblii, będzie uwarunkowany przez nasze wcześniejsze punkty odniesienia i wzorce kulturowe. Niekiedy mogą one utrudnić nam zrozumienie tekstu w sposób, w jaki życzyliby sobie tego autorzy tekstów Pisma.
Znajomość historii powstania Biblii oraz jej nadrzędnego celu może pomóc nam dostosować swoje oczekiwania. Czytając konkretny fragment, powinniśmy uwzględnić zamierzenia autora, formę literacką, język i kontekst kulturowy oryginalnych odbiorców tekstu.
W jaki sposób powstała Biblia?
66 ksiąg zawartych w protestanckich Bibliach zawiera teksty charakterystyczne dla różnych gatunków literackich spisane w trzech różnych językach (hebrajskim, greckim i aramejskim) przez wielu autorów o różnorodnym pochodzeniu i życiorysie. Proces spisywania ksiąg biblijnych trwał wiele lat. Stary Testament został spisany i skompilowany w ciągu około 1000 lat, natomiast pisma nowotestamentowe powstały na przestrzeni około 100 lat. Pomiędzy ostatnią księgą Starego Testamentu i pierwszą księgą Nowego Testamentu również upłynęło kilka stuleci.
W BioLogos wierzymy, że Biblia jest natchnionym i autorytatywnym słowem Boga – od Księgi Rodzaju aż do Objawienia. Jako całość, opowiada ona pewną nadrzędną historię: Bóg stworzył dobry świat i uczynił ludzi na swój obraz; ludzie ci odwrócili się od Boga; Bóg zawarł przymierze z ludem Izraela; Bóg, poprzez śmierć i zmartwychwstanie swojego syna – Jezusa Chrystusa, łaskawie odkupił zepsutych i grzesznych ludzi z każdego narodu i przygarnął ich do swojej rodziny; królestwo Boże rozwija się na świecie, oferując całkowite odnowienie.
Duch Święty daje świadectwo prawdziwości tej „nadrzędnej historii” zawartej w Biblii, napełniając serca i umysły chrześcijan. Wierzymy, że Duch Święty używa Pisma Świętego, aby przekonywać ludzi o ich własnym grzechu oraz prowadzić ich do pokuty i wiary. Każdy, kto sięgnie po Biblię, może odnieść korzyści z jej studiowania, niezależnie od swojego wykształcenia i kultury, z jakiej się wywodzi.
Pamiętając o powyższych kluczowych prawdach, powinniśmy jednak zauważyć, że Duch Święty nie zawsze prowadzi do całkowicie jednoznacznej interpretacji czytanych tekstów. Za każdym razem, gdy pochylamy się nad tekstem Pisma, musimy dokonać jego interpretacji. Interpretacja to po prostu próba zrozumienia danego tekstu – nie jest to procedura zarezerwowana wyłącznie dla fragmentów szczególnie trudnych. Sposób, w jaki będziemy próbowali wydobyć znaczenie z Biblii, będzie uwarunkowany przez nasze wcześniejsze punkty odniesienia i wzorce kulturowe. Niekiedy mogą one utrudnić nam zrozumienie tekstu w sposób, w jaki życzyliby sobie tego autorzy tekstów Pisma.
Znajomość historii powstania Biblii oraz jej nadrzędnego celu może pomóc nam dostosować swoje oczekiwania. Czytając konkretny fragment, powinniśmy uwzględnić zamierzenia autora, formę literacką, język i kontekst kulturowy oryginalnych odbiorców tekstu.
W jaki sposób powstała Biblia?
66 ksiąg zawartych w protestanckich Bibliach zawiera teksty charakterystyczne dla różnych gatunków literackich spisane w trzech różnych językach (hebrajskim, greckim i aramejskim) przez wielu autorów o różnorodnym pochodzeniu i życiorysie. Proces spisywania ksiąg biblijnych trwał wiele lat. Stary Testament został spisany i skompilowany w ciągu około 1000 lat, natomiast pisma nowotestamentowe powstały na przestrzeni około 100 lat. Pomiędzy ostatnią księgą Starego Testamentu i pierwszą księgą Nowego Testamentu również upłynęło kilka stuleci.
Chrześcijanie żyjący w I wieku naszej ery darzyli uznaniem wiele ksiąg, jednak potrzebne było jeszcze kilkaset lat, aby wczesny Kościół mógł w pełni rozeznać się w chrześcijańskich pismach i utworzyć kanon autorytatywnych ksiąg, które składają się na dzisiejszą Biblię (kanon ten jest różny u protestantów, katolików i prawosławnych). Mnogość dostępnych dzisiaj wersji i tłumaczeń Pisma Świętego jest rezultatem długich wieków badań nad tekstem oraz szeroko zakrojonej współpracy chrześcijan różnych nurtów.
Cel Pisma Świętego
Biblia nie jest jedynie podręcznikiem do etyki czy zbiorem dogmatycznych twierdzeń, w które należy uwierzyć. Jej celem jest objawienie Bożych planów i zamierzeń w historii ludzkości. Jak twierdzi apostoł Paweł: „Całe Pismo przez Boga jest natchnione i pożyteczne do nauki, do wykrywania błędów, do poprawy, do wychowywania w sprawiedliwości, aby człowiek Boży był doskonały, do wszelkiego dobrego dzieła przygotowany” (2 List do Tymoteusza 3:16-17, BW). W podanym fragmencie apostoł odnosi się do pism Starego Testamentu, jednak chrześcijanie często rozciągają znaczenie tego tekstu również na Nowy Testament. Jedną z najważniejszych własności tekstów Pisma Świętego jest to, że „mogą obdarzyć mądrością ku zbawieniu przez wiarę w Jezusa Chrystusa” (2 List do Tymoteusza 3:15).
Jakie są zamierzenia autora? Jakich gatunków i form literackich używa?
Chcąc zrozumieć fragment Pisma, powinniśmy najpierw zastanowić się, co tak naprawdę próbuje osiągnąć jego autor. Czasami jego celem jest przedstawienie wydarzeń, które miały miejsce lub opisanie tego, co ma się zdarzyć w przyszłości. Niekiedy oferuje on wyjaśnienie lub opis, czasem chce przekazać instrukcję, w jaki sposób należy postępować. Może również nawoływać do konkretnych postaw.
Wszystkie języki i kultury na swój sposób komunikują tego rodzaju intencje. Jednakże, nierzadko stosują w tym celu odmienne formy literackie. Owe formy podlegają określonym konwencjom i zasadom, które przedstawiciele danej kultury są w stanie bez trudu rozpoznać i rozszyfrować. Jednak, gdy przeskakujemy między kulturami, epokami i językami, możemy zdać sobie sprawę, że formy literackie oraz lingwistyczne konwencje różnią się od tych, do których jesteśmy przyzwyczajeni i które bez trudu rozpoznajemy.
Forma literacka tekstów, takich jak hebrajskie psalmy, piętnastowieczne japońskie haiku, osiemnastowieczne angielskie sonety czy pochodzące z czasów najnowszych piosenki amerykańskich raperów jest bardzo zróżnicowana, mimo że każde z tych dzieł moglibyśmy zakwalifikować jako rodzaj poezji.
Niektóre gatunki literackie obecne w Biblii – jak na przykład literatura apokaliptyczna – nie mają nawet swoich odpowiedników w innych kulturach. Pewne zabiegi literackie zastosowane przez biblijnych autorów – jak gra słów, wieloznaczność czy struktura tzw. akrostychów – mogły zostać zubożone lub całkowicie zagubione w procesie tłumaczenia. Inne – jak symboliczne użycie liczb, dzielenie narracji na perykopy (małe jednostki) czy użycie powtórzeń dla wzmocnienia przekazu – mogą być dla nas zupełnie obce.
Cel Pisma Świętego
Biblia nie jest jedynie podręcznikiem do etyki czy zbiorem dogmatycznych twierdzeń, w które należy uwierzyć. Jej celem jest objawienie Bożych planów i zamierzeń w historii ludzkości. Jak twierdzi apostoł Paweł: „Całe Pismo przez Boga jest natchnione i pożyteczne do nauki, do wykrywania błędów, do poprawy, do wychowywania w sprawiedliwości, aby człowiek Boży był doskonały, do wszelkiego dobrego dzieła przygotowany” (2 List do Tymoteusza 3:16-17, BW). W podanym fragmencie apostoł odnosi się do pism Starego Testamentu, jednak chrześcijanie często rozciągają znaczenie tego tekstu również na Nowy Testament. Jedną z najważniejszych własności tekstów Pisma Świętego jest to, że „mogą obdarzyć mądrością ku zbawieniu przez wiarę w Jezusa Chrystusa” (2 List do Tymoteusza 3:15).
Jakie są zamierzenia autora? Jakich gatunków i form literackich używa?
Chcąc zrozumieć fragment Pisma, powinniśmy najpierw zastanowić się, co tak naprawdę próbuje osiągnąć jego autor. Czasami jego celem jest przedstawienie wydarzeń, które miały miejsce lub opisanie tego, co ma się zdarzyć w przyszłości. Niekiedy oferuje on wyjaśnienie lub opis, czasem chce przekazać instrukcję, w jaki sposób należy postępować. Może również nawoływać do konkretnych postaw.
Wszystkie języki i kultury na swój sposób komunikują tego rodzaju intencje. Jednakże, nierzadko stosują w tym celu odmienne formy literackie. Owe formy podlegają określonym konwencjom i zasadom, które przedstawiciele danej kultury są w stanie bez trudu rozpoznać i rozszyfrować. Jednak, gdy przeskakujemy między kulturami, epokami i językami, możemy zdać sobie sprawę, że formy literackie oraz lingwistyczne konwencje różnią się od tych, do których jesteśmy przyzwyczajeni i które bez trudu rozpoznajemy.
Forma literacka tekstów, takich jak hebrajskie psalmy, piętnastowieczne japońskie haiku, osiemnastowieczne angielskie sonety czy pochodzące z czasów najnowszych piosenki amerykańskich raperów jest bardzo zróżnicowana, mimo że każde z tych dzieł moglibyśmy zakwalifikować jako rodzaj poezji.
Niektóre gatunki literackie obecne w Biblii – jak na przykład literatura apokaliptyczna – nie mają nawet swoich odpowiedników w innych kulturach. Pewne zabiegi literackie zastosowane przez biblijnych autorów – jak gra słów, wieloznaczność czy struktura tzw. akrostychów – mogły zostać zubożone lub całkowicie zagubione w procesie tłumaczenia. Inne – jak symboliczne użycie liczb, dzielenie narracji na perykopy (małe jednostki) czy użycie powtórzeń dla wzmocnienia przekazu – mogą być dla nas zupełnie obce.
Nikt nie powinien spodziewać się, że będzie w stanie otworzyć Biblię i, bez żadnego uprzedniego przygotowania, bezbłędnie zinterpretować nieznane mu gatunki literackie i natychmiastowo rozpoznać znaczenie obcych lub przestarzałych zabiegów literackich, które wpływają na znaczenie tekstu. To właśnie dlatego, tak często korzystamy z doświadczenia uczonych i tłumaczy, którzy skwapliwie zbadali kontekst kulturowy i języki biblijne. Ci sami badacze mogą wskazać nam obszary, w których nasze oczekiwania wobec konwencji i gatunków literackich mogą utrudniać nam interpretację Biblii. Na przykład, Biblia z całą pewnością zawiera zapis wydarzeń historycznych, jednak narzędzia literackie, które wykorzystuje do tego celu, różnią się znacząco od tych, których oczekiwalibyśmy od współczesnych historyków operujących w obrębie naszego języka i kultury.
Jaki rodzaj języka został zastosowany?
Poza próbą rozpoznania zamierzeń autora i zbadaniem zastosowanej przez niego konwencji literackiej, ważną częścią interpretacji jest również zrozumienie sposobu, w jaki autor używa języka. Cześć ludzkiej komunikacji jest dość prostolinijna, jednak znaczny jej obszar opiera się na wydobywaniu przez słuchaczy znaczenia, które jest szersze niż suma słownikowych definicji zastosowanych słów.
Co więcej, duża część naszego języka posiada pewien metaforyczny charakter, pełni znaczenia nie można wówczas wydobyć z dosłownej interpretacji. Aby sobie to uświadomić, wystarczy wrócić myślami do licealnej lekcji języka polskiego i pojęć takich jak: porównanie, metafora, hiperbola, eufemizm, synekdocha, litota, idiom. Wszystkie z powyższych zabiegów znajdują zastosowanie na kartach Pisma Świętego.
Ponadto, niektóre słowa mogą same w sobie mieć sens przenośny, co dodatkowo komplikuje sprawę. W języku greckim, podstawowym znaczeniem słowa „poimen” jest pasterz – „osoba sprawująca opiekę nad owcami”. W sensie niedosłownym, oznacza natomiast „lidera kościoła”. Gdy Jezus określa się mianem „dobrego pasterza” w Ewangelii Jana 10:14, używa pierwotnego, dosłownego znaczenia słowa „pasterz”. Całe zdanie ma jednak charakter metaforyczny i ma obrazować miłość Jezusa do jego naśladowców. Z kolei w Liście do Efezjan 4:11, gdy Paweł wymienia kluczowe role w kościele, uwzględnia funkcję „pasterza” (w sensie metaforycznym, tożsamym ze współczesnym znaczeniem słowa „pastor”), ale użycie tego konkretnego słowa w sensie niedosłownym nie oznacza, że cały fragment należy interpretować metaforycznie – jest to jasna i prostolinijna instrukcja.
Język metaforyczny może pojawić się w każdym momencie, jego zastosowanie nie ogranicza się wyłącznie do niewielkiej puli gatunków literackich. Poemat może używać dosłownego, bezpośredniego języka, natomiast narracja historyczna może zawierać rozbudowaną symbolikę oraz liczne środki stylistyczne. Nie powinniśmy zakładać metaforyczności języka (lub jej braku) wyłącznie w oparciu o gatunek literacki. Naturalnie, proces interpretacji tekstu może być złożony i wieloaspektowy.
Jaki był kontekst kulturowy dla oryginalnego odbiorcy?
Chcąc podejść do Biblii w sposób poważny, powinniśmy zastanowić się, do kogo zwraca się autor – Biblia została napisana dla nas, ale niekoniecznie do nas. Normy kulturowe, obowiązująca symbolika oraz stopień znajomości Pisma wśród odbiorców tekstu to czynniki warunkujące sposób, w jaki Biblia została napisana, a także sposób, w jaki powinna być rozumiana. Na przykład, niezwykle długi czas trwania życia starotestamentowych patriarchów prawdopodobnie posiadał dla Żydów głębsze znaczenie, niż to, które jesteśmy w stanie obecnie zrozumieć. Długość życia bohaterów wyrażana jest jako wielokrotność cyfry pięć – czasami na koniec dodawana jest siódemka lub czternastka – co sugeruje zabieg retoryczny.
Przykład, który obrazuje kluczową rolę znajomości kultury czasów nowotestamentowych znajdziemy w historii o synu marnotrawnym, opisanej w piętnastym rozdziale Ewangelii Łukasza. Zwyczajny, oderwany od kontekstu kulturowego odbiór przypowieści uczy nas o ojcowskiej miłości i przebaczeniu oraz – w konsekwencji – o Bożej miłości do swoich dzieci. Jednakże, gdy rozważymy historię w kontekście kulturowym, nabiera ona znacznie głębszego wymiaru.
Według badacza Nowego Testamentu – Kennetha Baileya – syn marnotrawny nie tylko zachował się w sposób haniebny, przedwcześnie prosząc o swoją część spadku, ale również całkowicie się upokorzył roztrwaniając go. Takie zachowanie syna zazwyczaj prowadziłoby do przeprowadzenia ceremonii Kezazah – całkowitego odcięcia się od członka rodziny. [1] Oznaczałoby to odrzucenie zhańbionego przez lokalną społeczność i konfrontację z zagniewanym ojcem. Co więcej, syn marnotrawny musiałby wówczas próbować uprosić ojca o pozwolenie, aby szkolić się do wykonywania zawodu w sąsiedniej wiosce.
Zamiast tego szorstkiego i mało gościnnego przywitania, na syna marnotrawnego czekało bardzo ciepłe i łaskawe przyjęcie. Gdy ojciec ujrzał powracającego syna, pobiegł w jego kierunku. To również istotny szczegół, gdyż dojrzali mężczyźni o wysokim statusie poruszali się wówczas raczej w sposób powolny i dystyngowany. Biegnąc do swojego syna, ojciec wziął na siebie hańbę i upokorzenie, które należał się synowi. Następnie pocałował go, przyodział w najlepszą szatę, kazał zabić tuczne ciele i wyprawić ucztę.
Zatem, gdy Jezus opowiadał tę przypowieść swoim bliskowschodnim słuchaczom, niemal na pewno zrozumieli oni ojcowską miłość w sposób głębszy niż współcześni czytelnicy. Przykład ten pokazuje, że rozumienie fragmentu Pisma w kontekście pierwotnych odbiorców oraz ówczesnej kultury może znacząco rozszerzyć nasze zrozumienie.
W jaki sposób powinniśmy zatem interpretować Księgę Rodzaju?
Współcześni chrześcijanie są bardzo podzieleni w kwestii rozumienia pierwszych rozdziałów Księgi Rodzaju. Z tego powodu – być może bardziej niż w wypadku jakiegokolwiek innego fragmentu Biblii – powinniśmy zdawać sobie sprawę z naszych skłonności interpretacyjnych ukształtowanych przez pytania i idee charakterystyczne dla XXI wieku.
Naukowcy zaangażowani w działalność BioLogos interpretują pierwsze rozdziały Księgi Rodzaju na różne sposoby. Na naszej stronie znajduje się wiele artykułów prezentujących rozmaite możliwe interpretacje. Elementem, który łączy je wszystkie, jest afirmacja autorytetu i natchnienia pierwszej księgi Biblii. Każdy z autorów stara się uchwycić znaczenie fragmentu w kontekście jego oryginalnych odbiorców.
BioLogos jest zdania, że pierwsze rozdziały Księgi Rodzaju opisują prawdziwą historię poprzez wysoce metaforyczny język, charakterystyczny dla opisu wydarzeń w antycznej literaturze Bliskiego Wschodu. Przez wiarę przyjmujemy, że Księga Genesis przekazuje prawdę, a celem tej księgi jest ujawnienie natury Boga i Jego planu dla ludzkości, nie zaś precyzyjne przedstawienie faktów naukowych czy historycznych.
Podsumowanie
Chrześcijanie wierzą, że pisma Starego i Nowego Testamentu są natchnione i autorytatywne. Biblia nie jest wyłącznie dziełem literackim. Dla wierzących czytelników stanowi żywe i skuteczne Słowo. Jest najważniejszym kanałem, którym Bóg komunikuje się z ludźmi.
Aby odnieść korzyści ze studiowania Biblii, nie jest konieczne żadne szczególne wykształcenie. Bóg przemawia przez Pismo do każdego z nas. Ciało Chrystusa zawiera jednak w swoich szeregach wykształconych ekspertów, którzy mogą pomóc nam lepiej zrozumieć tekst.
Mimo że wśród chrześcijan pojawiają się spory odnośnie interpretacji rozmaitych fragmentów Pisma, możemy odnaleźć pokój w świadomości, że nasze zbawienie nie jest uzależnione od pełnego zrozumienia tekstu. Dla nas, jako chrześcijan, wiara ugruntowana jest w Jezusie Chrystusie, nie zaś w doskonałej interpretacji Słowa Bożego. Należy jednak pamiętać, że zbawienie jest dopiero początkiem chrześcijańskiej podróży: dalsze zagłębianie się w treść Pisma Świętego może pomóc nam dostrzegać Boże plany i dążenia prowadzące do odnowy stworzenia oraz zamieszkania pośród Jego ludu.
Jaki rodzaj języka został zastosowany?
Poza próbą rozpoznania zamierzeń autora i zbadaniem zastosowanej przez niego konwencji literackiej, ważną częścią interpretacji jest również zrozumienie sposobu, w jaki autor używa języka. Cześć ludzkiej komunikacji jest dość prostolinijna, jednak znaczny jej obszar opiera się na wydobywaniu przez słuchaczy znaczenia, które jest szersze niż suma słownikowych definicji zastosowanych słów.
Co więcej, duża część naszego języka posiada pewien metaforyczny charakter, pełni znaczenia nie można wówczas wydobyć z dosłownej interpretacji. Aby sobie to uświadomić, wystarczy wrócić myślami do licealnej lekcji języka polskiego i pojęć takich jak: porównanie, metafora, hiperbola, eufemizm, synekdocha, litota, idiom. Wszystkie z powyższych zabiegów znajdują zastosowanie na kartach Pisma Świętego.
Ponadto, niektóre słowa mogą same w sobie mieć sens przenośny, co dodatkowo komplikuje sprawę. W języku greckim, podstawowym znaczeniem słowa „poimen” jest pasterz – „osoba sprawująca opiekę nad owcami”. W sensie niedosłownym, oznacza natomiast „lidera kościoła”. Gdy Jezus określa się mianem „dobrego pasterza” w Ewangelii Jana 10:14, używa pierwotnego, dosłownego znaczenia słowa „pasterz”. Całe zdanie ma jednak charakter metaforyczny i ma obrazować miłość Jezusa do jego naśladowców. Z kolei w Liście do Efezjan 4:11, gdy Paweł wymienia kluczowe role w kościele, uwzględnia funkcję „pasterza” (w sensie metaforycznym, tożsamym ze współczesnym znaczeniem słowa „pastor”), ale użycie tego konkretnego słowa w sensie niedosłownym nie oznacza, że cały fragment należy interpretować metaforycznie – jest to jasna i prostolinijna instrukcja.
Język metaforyczny może pojawić się w każdym momencie, jego zastosowanie nie ogranicza się wyłącznie do niewielkiej puli gatunków literackich. Poemat może używać dosłownego, bezpośredniego języka, natomiast narracja historyczna może zawierać rozbudowaną symbolikę oraz liczne środki stylistyczne. Nie powinniśmy zakładać metaforyczności języka (lub jej braku) wyłącznie w oparciu o gatunek literacki. Naturalnie, proces interpretacji tekstu może być złożony i wieloaspektowy.
Jaki był kontekst kulturowy dla oryginalnego odbiorcy?
Chcąc podejść do Biblii w sposób poważny, powinniśmy zastanowić się, do kogo zwraca się autor – Biblia została napisana dla nas, ale niekoniecznie do nas. Normy kulturowe, obowiązująca symbolika oraz stopień znajomości Pisma wśród odbiorców tekstu to czynniki warunkujące sposób, w jaki Biblia została napisana, a także sposób, w jaki powinna być rozumiana. Na przykład, niezwykle długi czas trwania życia starotestamentowych patriarchów prawdopodobnie posiadał dla Żydów głębsze znaczenie, niż to, które jesteśmy w stanie obecnie zrozumieć. Długość życia bohaterów wyrażana jest jako wielokrotność cyfry pięć – czasami na koniec dodawana jest siódemka lub czternastka – co sugeruje zabieg retoryczny.
Przykład, który obrazuje kluczową rolę znajomości kultury czasów nowotestamentowych znajdziemy w historii o synu marnotrawnym, opisanej w piętnastym rozdziale Ewangelii Łukasza. Zwyczajny, oderwany od kontekstu kulturowego odbiór przypowieści uczy nas o ojcowskiej miłości i przebaczeniu oraz – w konsekwencji – o Bożej miłości do swoich dzieci. Jednakże, gdy rozważymy historię w kontekście kulturowym, nabiera ona znacznie głębszego wymiaru.
Według badacza Nowego Testamentu – Kennetha Baileya – syn marnotrawny nie tylko zachował się w sposób haniebny, przedwcześnie prosząc o swoją część spadku, ale również całkowicie się upokorzył roztrwaniając go. Takie zachowanie syna zazwyczaj prowadziłoby do przeprowadzenia ceremonii Kezazah – całkowitego odcięcia się od członka rodziny. [1] Oznaczałoby to odrzucenie zhańbionego przez lokalną społeczność i konfrontację z zagniewanym ojcem. Co więcej, syn marnotrawny musiałby wówczas próbować uprosić ojca o pozwolenie, aby szkolić się do wykonywania zawodu w sąsiedniej wiosce.
Zamiast tego szorstkiego i mało gościnnego przywitania, na syna marnotrawnego czekało bardzo ciepłe i łaskawe przyjęcie. Gdy ojciec ujrzał powracającego syna, pobiegł w jego kierunku. To również istotny szczegół, gdyż dojrzali mężczyźni o wysokim statusie poruszali się wówczas raczej w sposób powolny i dystyngowany. Biegnąc do swojego syna, ojciec wziął na siebie hańbę i upokorzenie, które należał się synowi. Następnie pocałował go, przyodział w najlepszą szatę, kazał zabić tuczne ciele i wyprawić ucztę.
Zatem, gdy Jezus opowiadał tę przypowieść swoim bliskowschodnim słuchaczom, niemal na pewno zrozumieli oni ojcowską miłość w sposób głębszy niż współcześni czytelnicy. Przykład ten pokazuje, że rozumienie fragmentu Pisma w kontekście pierwotnych odbiorców oraz ówczesnej kultury może znacząco rozszerzyć nasze zrozumienie.
W jaki sposób powinniśmy zatem interpretować Księgę Rodzaju?
Współcześni chrześcijanie są bardzo podzieleni w kwestii rozumienia pierwszych rozdziałów Księgi Rodzaju. Z tego powodu – być może bardziej niż w wypadku jakiegokolwiek innego fragmentu Biblii – powinniśmy zdawać sobie sprawę z naszych skłonności interpretacyjnych ukształtowanych przez pytania i idee charakterystyczne dla XXI wieku.
Naukowcy zaangażowani w działalność BioLogos interpretują pierwsze rozdziały Księgi Rodzaju na różne sposoby. Na naszej stronie znajduje się wiele artykułów prezentujących rozmaite możliwe interpretacje. Elementem, który łączy je wszystkie, jest afirmacja autorytetu i natchnienia pierwszej księgi Biblii. Każdy z autorów stara się uchwycić znaczenie fragmentu w kontekście jego oryginalnych odbiorców.
BioLogos jest zdania, że pierwsze rozdziały Księgi Rodzaju opisują prawdziwą historię poprzez wysoce metaforyczny język, charakterystyczny dla opisu wydarzeń w antycznej literaturze Bliskiego Wschodu. Przez wiarę przyjmujemy, że Księga Genesis przekazuje prawdę, a celem tej księgi jest ujawnienie natury Boga i Jego planu dla ludzkości, nie zaś precyzyjne przedstawienie faktów naukowych czy historycznych.
Podsumowanie
Chrześcijanie wierzą, że pisma Starego i Nowego Testamentu są natchnione i autorytatywne. Biblia nie jest wyłącznie dziełem literackim. Dla wierzących czytelników stanowi żywe i skuteczne Słowo. Jest najważniejszym kanałem, którym Bóg komunikuje się z ludźmi.
Aby odnieść korzyści ze studiowania Biblii, nie jest konieczne żadne szczególne wykształcenie. Bóg przemawia przez Pismo do każdego z nas. Ciało Chrystusa zawiera jednak w swoich szeregach wykształconych ekspertów, którzy mogą pomóc nam lepiej zrozumieć tekst.
Mimo że wśród chrześcijan pojawiają się spory odnośnie interpretacji rozmaitych fragmentów Pisma, możemy odnaleźć pokój w świadomości, że nasze zbawienie nie jest uzależnione od pełnego zrozumienia tekstu. Dla nas, jako chrześcijan, wiara ugruntowana jest w Jezusie Chrystusie, nie zaś w doskonałej interpretacji Słowa Bożego. Należy jednak pamiętać, że zbawienie jest dopiero początkiem chrześcijańskiej podróży: dalsze zagłębianie się w treść Pisma Świętego może pomóc nam dostrzegać Boże plany i dążenia prowadzące do odnowy stworzenia oraz zamieszkania pośród Jego ludu.
[1] Kenneth E. Bailey, The Cross and the Prodigal: Luke 15 Through the Eyes of Middle Eastern Peasants (Illinois: InterVarsity Press, 2005), s. 66-74.
© BioLogos Foundation | Wersja artykułu: 18 stycznia 2019
© BioLogos Foundation | Wersja artykułu: 18 stycznia 2019